ابن جحام
ابوعبدالله محمد بن عباس بن على بن مروان بن ماهیار ملقب به بزاز، مفسر و محدث قرن چهارم هجری است.وی آثار فراوانی در فقه و حدیث از خود به یادگار گذاشته است.
ولادت
ابوعبدالله محمد بن عباس بن على بن مروان بن ماهیار ملقب به بزاز، مفسر، محدث و فقیه امامى. شیخ طوسى از وی به صورت ابن حجام نام برده، لیكن با توجه به اینكه نجاشى نام وی را ابن جحام ذكر كرده و علامه حلى بر این ضبط تأكید نموده است، احتمالاً در متن رجال و فهرست، تصحیفى رخ داده است.
از زندگى ابن جحام چیزی دانسته نیست و حتى تاریخ ولادت و درگذشت و همچنین خاستگاه وی نیز نامعلوم است. از آنجا كه در مآخذ از میان شاگردان ابن جحام تنها به هارون بن موسى تلعكبری اشاره شده است و او در (328ق/940م) از ابن جحام سماع حدیث كرده و به دریافت اجازه نائل شده است، مى‌توان دریافت كه درگذشت ابن جحام پس از این تاریخ بوده است
اساتید
وی نزد كسانى چون ابن عُقده، محمد بن جعفر رزّاز، حسن بن محمد بن جمهور عمّى، احمد بن ادریس قمى، على بن سلیمان زُراری، محمد بن هُمام اسكافى، محمد بن جریر طبری، محمد بن عثمان بن ابى شیبه و محمد بن قاسم بن سلام و دیگر بزرگان آن عصر تحصیل و استماع حدیث كرده است. از میان شاگردان ابن جحام تنها به هارون بن موسى تلعكبری اشاره شده است و او در (328ق/940م) از ابن جحام سماع حدیث كرده و به دریافت اجازه نائل شده است.
تالیفات
ابن جحام در فقه، حدیث، تفسیر و قرائت، دارای آثاری بوده كه مى‌توان از بین آنها به المقنع در فقه، كتاب الاصول، كتاب الاوائل، التفسیر الكبیر، كتاب قرائه امیرالمؤمنین، كتاب قرائه اهل البیت و كتاب الناسخ و المنسوخ اشاره كرد.
نیز وی كتابى به نام تأویل مانزل فى النبى و آله تألیف كرده است كه نجاشى از آن به نام مانزل من القرآن فى اهل البیت یاد كرده، بى‌آن كه آن را دیده باشد و به نقل از دیگران، حجم كتاب را هزار برگ ذكر كرده است.
بنابر گفته ابن طاووس كه خود نسخه‌ای از آن كتاب را در اختیار داشته، این كتاب در دو مجلد بزرگ و شامل 10 جزء بوده است. ابن طاووس و نیز حسن بن سلیمان حلى كه نسخه ابن طاووس بدست وی رسیده در آثار خود، از این كتاب نقل مى‌كنند.
همچنین نسخه ناقصى از آن نزد استرابادی بوده كه وی بیشتر آن را در تأویل الایات آورده است. ابن طاووس از مختصر این كتاب نیز نام برده و از آن استفاده كرده است. آقا بزرگ نسخه ناقصى را كه در آن از شیخ كلینى و نیز كتاب القراآت سیاری، نقل شده و نزد سید هبهالدین شهرستانى موجود بوده، نسخه‌ای از كتاب ابن جحام دانسته است، لیكن احتمالاً وی نسخه‌ای از كتاب تأویل الایات الظاهره را كه دارای این مشخصات بوده، مشاهده كرده است.
سزگین نسخه‌ای خطى از كتاب حدیث محمد بن عباس بن تجیح را معرفى كرده و احتمال مى‌دهد كه این شخص همان ابن جحام باشد. در صورتى كه بنابر مشخصاتى كه خطیب از این فرد بدست مى‌دهد، مى‌توان دریافت كه وی كسى غیر از ابن جحام است.
منابع